Allerheiligen

Allerheiligen is een van de feesten in de Roomskatholieke Kerk. De dag van het feest valt op 1 november. In de viering wordt eer betoond aan alle bekende en onbekende heiligen in de hemel die niet op de overige dagen van de kerkelijke kalender voorkomen.

Heiligen. Het gaat niet alleen om heiligen die door de kerk heilig zijn verklaard, maar om alle personen die in de hemel bij God zijn. Zij vormen samen de Zegepralende of Triomferende Kerk. De Roomskatholieke kerk dicht hen de rol toe van "bemiddelaars voor de biddende kerk op aarde, voorsprekers voor hun strijdende en lijdende broeders en zusters”.

Reden tot verering. Volgens de katholieke en Oosters-orthodoxe leer moeten de overleden heiligen vereerd worden omdat zij als iets laten zien van de heiligheid van God.

Oorsprong

Het feest van Allerheiligen is op de volgende wijze ontstaan. In de oude christelijke kerk werd met eerbied gedacht aan de martelaren. Boven hun graven bouwde men reeds vroeg kleine kerken of kapellen, of men bracht hun beenderen over naar een bestaande kerk. Nieuwe kerkgebouwen werden naar de martelaren genoemd en bij de doop gaf men hun namen aan de dopelingen. De dag van hun dood werd als een bijzondere feestdag gevierd. Dikwijls vierde men die feesten op hun graven. 

In de kerk werd de verering van de martelaren met welsprekendheid aanbevolen. Dichters bezongen hun lof (Paulinus, Prudentius). Iedere provincie, iedere stad hield er een beschermheilige (schutspatroon) op na. Het schéén, alsof langzamerhand de verering van de helden, zoals die in het heidendom gevonden werd, haar intrede gedaan had in de christelijke kerk. In de 4de eeuw bestond er in het patriarchaat van Antiochië een collectief martelaarsfeest. Op 13 mei 609 of 610 bijvoorbeeld wijdde paus Bonifatius IV de oude heidense tempel Pantheon in Rome, die eertijds was gewijd aan alle goden (in het Grieks: pan theoon), toe aan Maria en alle martelaren.

Toen de martelaren zo talrijk werden en soms op één dag meerdere martelaarsgedachtenissen werden gehouden, ontstond het idee om in één viering de heerlijkheid van alle martelaren te vieren.

In de Chaldeeuwse kerk vierde men al vóór 411 een gemeenschappelijke heiligengedachtenis op de vrijdag na Pasen. Uit de verering van de martelaren, waaraan zich later de verering van de heiligen in het algemeen paarde, ontstond in het Oosten een bijzondere feestdag in de 5e eeuw. Het werd het feest Allerheiligen genoemd en het werd gevierd op de zondag na Pinksteren. In het Westen vierde men hetzelfde feest op 12 mei. Later werd de datum vastgesteld op 1 november. Deze datum gaat terug op de wijding door paus Gregorius III (731-741) van een kapel, in de Vaticaanse Sint-Pietersbasiliek, aan de eer van alle apostelen en alle heiligen, martelaren en belijders. Hij stelde het daarbijbehorende feest op 1 november. Hij koos deze datum mogelijk onder invloed van Keltische leiders uit de kerk van Ierland, die meenden dat een christelijk heiligenfeest het op 1 november gevierde heidense oogstfeest Samhain kon verdringen. De vermenging van Allerheiligen met Samhain heeft geleid tot Halloween.

(On)verplichte feestdag

Allerheiligen is voor katholieken een verplichte feestdag. Ze moeten dan, evenals op andere verplichte feestdagen, aan de Mis deelnemen. Ook dienen ze zich, zoals op zondagen, te onthouden van arbeid en zich toe te leggen op de “nodige ontspanning van geest en lichaam”.

Nederland. In de jaren '60 van de 20ste eeuw heeft de Nederlandse bisschoppenconferentie de katholieken in Nederland van deze plicht vrijgesteld. Allerheiligen is in Nederland een onverplichte feestdag.

Oosters-orthodoxe kerk

Ook in de Byzantijns-orthodoxe kerken worden op één dag alle heiligen herdacht, en wel op de eerste zondag na Pinksteren, de Zondag van Alle Heiligen.

Beoordeling

Het is goed om voorgangers in herinnering te houden.

Heb 13:7 Houdt uw voorgangers in herinnering die het woord van God tot u gesproken hebben, en volgt, terwijl u het einde van hun wandel beschouwt, hun geloof na. (TELOS)

De kerkelijke feestdag is echter een menselijke instelling zonder bijbelse grond. Bovendien, aan de heiligen in de hemel wordt een rol van bemiddeling toegekend, die geen bijbelse grond heeft. Noch Maria noch andere heiligen zijn middelaars, Christus is de enige Middelaar tussen God en mensen.

1Ti 2:5 Want er is één God en één middelaar tussen God en mensen, de mens Christus Jezus, (TELOS)

Bronnen

Christelijke Encyclopaedie voor het Nederlandsche Volk (Kampen: Kok, 1925-1931) s.v. Allerheiligen. Hieruit is op 27 okt. 2017 tekst genomen en verwerkt.

W.H.Th. Knippenberg en Frans Oudejans, Katholiek woordenboek, (Brussel, Amsterdam: Thomas Rap, 1987) s.v. Allerheiligen.

Katholiek ABC, s.v. Allerheiligen, op KRO.nl, https://www.kro.nl/katholiek/abc/allerheiligen