Evangelie naar Johannes

Het evangelie naar Johannes (ook genoemd 'evangelie van Johannes', 'evangelie volgens Johannes', 'Johannesevangelie') is het vierde boek in het Nieuwe Testament. Het is geschreven door Jezus' leerling en gezant Johannes. Het stelt de Heer Jezus als de Zoon van God, als God zelf voor.

De naam Johannes betekent: "van God geschonken" of "God is genadig". Uit genade zond God Zijn Zoon en gaf Hem aan de mensenwereld, opdat zij niet veroordeeld, maar behouden werd.

Joh 3:16 Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft. Joh 3:17 Want God heeft zijn Zoon niet in de wereld gezonden opdat Hij de wereld zou oordelen, maar opdat de wereld door Hem behouden zou worden. (TELOS)

Het is het evangelie waarin de Heer Jezus als de Zoon van God, door de Vader gezonden, wordt voorgesteld. De Vader wordt geopenbaard in de Zoon, zowel in diens woorden en werken. In de verwerping van de Zoon werd de Vader afgewezen. Volgend op de terugkeer van de Zoon naar de Vader die Hem naar de aarde gezonden had, moest de Heilige Geest van de Vader in Diens naam gezonden worden. Zie Joh. 14-16.

In dit evangelie wordt de toestand van de verloren mens voorgesteld, maar ook de gave van het eeuwige leven. Vanaf het begin is het in het verslag van Johannes duidelijk dat de Heer Jezus was afgewezen en de verlossing was volbracht.

Israël, dat de Messias had afgewezen, wordt gezien als verworpen: de feesten niet worden gesproken als de feesten 'van de HEERE', maar als 'van de Joden'; en 'de Joden' (die van Jeruzalem en Judea) worden onderscheiden van 'het volk', wellicht Galileeërs of bezoekers op de feesten van regio's buiten Judea.

Indeling

Dit boek bestaat uit 21 hoofdstukken, die als volgt zijn in te delen:

1. Inleiding (Hfdst. 1: 1 – 18)
2. De openbaring van de Heer aan de wereld (Hfdst. 1: 19 -4: 54).
3. De vijandschap tegen de Heer verscherpt zich (Hfdst. 5 -12).
4. De Heer openbaart zich aan zijn discipelen in zijn laatste toespraken (Hfdst. 13 – 17).
5. Het lijden, sterven, de opstanding en verschijningen van de Heer (Hfdst. 18 - 21)

Een andere indeling gebaseerd op een indeling van het tabernakel met voorhof:

1. Joh. 1-12: Jezus spreekt tot het volk. De voorhof.
2. Joh.13-16. Jezus spreekt tot zijn discipelen. Het Heilige.
3. Joh. 17-21v. Jezus spreekt tot zijn Vader (en anderen). Het Heilige der Heiligen.

Samenvatting

Zie Evangelie naar Johannes/Samenvatting

Belangrijke woorden

Zeer belangrijke woorden over of van de Heer Jezus in dit evangelie zijn de volgende:

"Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond. . vol genade en waarheid" (Joh. 1: 14)

"De eniggeboren Zoon, die in de schoot van de Vader is, die heeft (Hem) verklaard" (Joh. 1 : 18)

"Als dan de Zoon u zal vrijmaken, zult gij waarlijk vrij zijn." (Joh. 8: 36) 

"Ik heb het werk voleindigd dat Gij mij te doen hebt gegeven" (Joh. 17:4)

"Het is volbracht" (Joh. 19: 30). 

Auteur, plaats, lezers

Auteur

Het evangelie is geschreven door één van Jezus' leerlingen en apostelen, Johannes, een zoon van Zebedeüs en de broer van de leerling en apostel Jacobus. Opvallend is dat de schrijver zichzelf niet met name noemt, hoewel hij wel medeleerlingen met name noemt (zoals Andreas, Petrus, Filippus, Nathanaël), maar zichzelf aanduidt als 'de discipel dien Jezus liefhad' en 'een andere discipel'.

Joh 13:23 Een van zijn discipelen, hij die Jezus liefhad, lag aan in de schoot van Jezus. (TELOS)

Joh 18:15 Simon Petrus nu volgde Jezus, en een andere discipel. Deze discipel nu was de hogepriester bekend en ging met Jezus in de voorhof van de hogepriester, (TELOS)

Joh 19:26 Toen nu Jezus zijn moeder zag, en de discipel die Hij liefhad daarbij zag staan, zei Hij tot zijn moeder: Vrouw, zie, uw zoon. (TELOS)

Joh 20:2 Zij liep dan snel en kwam bij Simon Petrus en bij de andere discipel die Jezus liefhad, en zei tot hen: Zij hebben de Heer weggenomen uit het graf, en wij weten niet waar zij Hem hebben gelegd.  (TELOS)

Joh 21:7 Die discipel dan die Jezus liefhad, zei tot Petrus: Het is de Heer! Toen Simon Petrus dan hoorde dat het de Heer was, omgordde hij zich het opperkleed (want hij was ongekleed), en wierp zich in de zee. (TELOS)

Joh 21:20 Toen Petrus zich omkeerde, zag hij de discipel volgen die Jezus liefhad, die ook bij de maaltijd naar zijn borst overgeleund en gezegd had: Heer, wie is het die U overlevert? (TELOS)

Plaats

Wellicht schreef Johannes het evangelie vanuit Efeze, een stad in Klein-Azië, het westen van het tegenwoordige Turkije. Volgens de christelijke overlevering heeft Johannes in de stad Efeze gediend. Op het eiland Patmos, vóór de kust van Klein-Azië, was hij in gevangenschap, toen hij openbaringen van de Heer Jezus ontving (zie het boek Openbaring).

Lezers

Johannes schijnt zijn evangelie voor christenen en niet-christenen beide te schrijven (vgl. Joh. 20:31 "deze zijn geschreven opdat u gelooft dat Jezus is de Christus") in Klein-Azië.

Zeker heeft Johannes, van geboorte een Jood, niet-Joodse lezers op het oog gehad, getuige de uitdrukking 'van de Joden' welke in 15 verzen (TELOS-vertaling) voorkomt: ‘het reinigingsgebruik van de Joden’ (Joh. 2:6), ‘het pascha van de Joden’ (2:13), ‘een overste van de Joden’ (3:1), ‘een feest van de Joden’ (5:1), ‘het pascha, het feest van de Joden’ (6:4), ‘het feest van de Joden, het loofhuttenfeest’ (7:2), , ‘velen van de Joden waren … gekomen’ (11:19, 45), ‘het pascha van de Joden’ (11:55), ‘de grote menigte van de Joden’ (12:9), ‘velen van Joden … heengingen’ (12:11), ‘de dienaars van de Joden’ (18:12), ‘dit opschrift lazen velen van de Joden’ (19:20), ‘de overpriesters van de Joden’ (19:21), ‘de voorbereiding van de Joden’ (19:42).

Joh 3:25  Er ontstond dan een woordenstrijd bij sommigen van de discipelen van Johannes met een Jood over reiniging. (Telos)

Datering

Het evangelie volgens Johannes is waarschijnlijk geschreven tussen de jaren 60 en 95. Het is in elk geval niet ouder dan ca. 125 n.C., omdat er een papyrus uit die tijd is gevonden met een fragment van het Johannesevangelie. Velen dateren het in de jaren '90 van de eerste eeuw.

Er zijn gronden om het geschrift te dateren ná de verwoesting van Jeruzalem (70 n.C.) in de laatste decennia van de 1e eeuw:

1. overgeleverd getuigenis (uit de 2e eeuw: Polycarpus, die Johannes gekend heeft; Ireneüs) dat Johannes het evangelie in zijn ouderdom te Efeze geschreven heeft. Volgens Clemens van Alexandrië (late tweede eeuw) is het evangelie naar Johannes het oudste van de evangelieën. Volgens de christelijke overlevering is dit geschrift het laatst geschreven bijbelboek.

2. het beschouwend karakter van dit evangelie past bij Johannes' ouderdom.

Er zijn echter sterke argumenten voor een datering vóór de verwoesting van Jeruzalem.

1. Zo schrijft Johannes dat er in Jeruzalem aan de Schaapspoort een vijver is (tegenwoordige tijd), bijgenaamd Bethesda, waarin toenmaals een menigte zieken lag (verleden tijd). Dit wijst erop dat de vijver nog bestond toen Johannes deze woorden schreef. 

Joh 5:1 Daarna was er een feest van de Joden, en Jezus ging op naar Jeruzalem. Joh 5:2 Nu is er in Jeruzalem aan de Schaapspoort een vijver, die in het Hebreeuws bijgenaamd wordt Bethesda, met vijf zuilengangen. Joh 5:3 Daarin lag een menigte zieken, blinden, kreupelen, verdorden, die wachtten op de beroering van het water. (TELOS)

2. Een tweede argument voor een vroege datering is dat er nergens in het evangelie melding wordt gemaakt van de verwoesting van Jeruzalem en de tempel (70 n.C.). Het ligt niet voor de hand dat Johannes deze verwoesting van het godsdienstig centrum der joden onvermeld zou laten.

Volgens sommigen is het evangelie geschreven in de jaren '60 van de 1e eeuw.

Verhouding tot de andere Evangeliën

Elk van de vier evangeliën (Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes) heeft zijn eigen karakteristiek, zie hiervoor Evangeliën. Dit evangelie is anders van karakter dan de andere drie, die vaak worden genoemd 'de Synoptische evangeliën,' want die geven elk een uitgebreider biografisch verslag van de gebeurtenissen dan Johannes. Het evangelie van Johannes is vaak beschouwd als aanvulling op de andere evangeliën. Zo kan men het beschouwen, maar het Johannesevangelie staat ook op zichzelf en is volledig in zichzelf.

Het Johannesevangelie lijkt kennis van de gebeurtenissen verhaald in de andere evangeliën te veronderstellen. Het gaat niet zozeer in op de biografische gegevens - Jezus' geboorte bijvoorbeeld wordt niet verhaald - en ambtelijke heerlijkheden van Christus, als wel op zijn persoonlijke heerlijkheid als de eeuwige Zoon van de Vader die de Schepper, Onderhouder, het Licht en het Leven is en het eeuwig leven geeft aan hen die in Hem geloven (Joh. 20:31). Johannes vermeldt zeven wonderen door de Heer verricht. De meeste van deze machtsopenbaringen worden door de andere evangelisten niet meegedeeld.

Het is het evangelie waarin we het meest duidelijk de openbaring van de Godheid van Christus zien. De Vader wordt geopenbaard in de Zoon, beide in diens woorden en werken. In de verwerping van de Zoon werd de Vader afgewezen. Volgend op de terugkeer van de Zoon naar de Vader die Hem naar de aarde gezonden had, moest de Heilige Geest van de Vader in Diens naam gezonden worden. Zie Joh. 14-16.

Commentaar en onderwerpen

Op de volgende pagina's van Christipedia wordt het Evangelie naar Johannes becommentarieerd en onderwerpen behandeld: Van het Evangelie naar Johannes zijn de volgende hoofdstukken samengevat en/of becommentarieerd op Christipedia.

Johannes, onderwerpen: Tekenen • Diverse onderwerpen

Meer weten

Artikelen

Kris Tavernier, Een blik op het Johannesevangelie. Oude Sporen, zonder jaar. Pagina's: 2. Download (pdf-formaat) van OudeSporen.nl

W. Kelly, Inleiding tot het evangelie van Johannes. Oude Sporen, 2009. Pagina's: 5. Downloadbaar (pdf-formaat) van OudeSporen.nl. Oorspronkelijk: 'Introduction à l'étude des évangiles', in: Le Messager Évangélique 1954-197.

Hugo Bouter, Wondertekenen in het Johannesevangelie; de acht tekenen van Jezus in het Johannesevangelie, OudeSporen.nl, 2014. Pagina's: 4. Download (pdf-formaat) van OudeSporen.nl

Artikelen over allerlei onderwerpen van het Johannesevangelie zijn te vinden op OudeSporen.nl

Boeken

Studies in het evangelie naar Johannes; bijbelstudie Lausanne. Oude Sporen, 2009. Download (pdf-formaat) van OudeSporen.nl. Pagina's: 297. Oorspronkelijk in het Frans verschenen in: Le Messager Évangélique 1917-1922.

J.G. Bellet, Commentaar bij het evangelie naar Johannes. Oude Sporen, 2009. Pagina's: 148. Download (pdf-formaat) van OudeSporen.nl. Oorspronkelijk in het Engels verschenen.

Henk Binnendijk, Het evangelie naar Johannes. Hilversum: Evangelische Omroep, 1983. Pagina's: 175. Overdenkingen en achtergrondinformatie met foto's. Geïllustreerd met 84 tekeningen van Reint de Jonge. Naar de gelijknamige tv-serie.

Het evangelie naar Johannes; studieboekje voor gespreksgroepen. Hilversum, Evangelische Omroep, 1982. Pagina's: 133. Dit boekje begeleidde de televisie-programma's gepresenteerd door Henk Binnendijk, over het Johannesevangelie, maar is los van deze tv-serie te gebruiken.

H. Bouter, Studies in Johannes; Studies over het evangelie naar de beschrijving van Johannes, de geliefde discipel. Uitgeverij: Boeken om de Bijbel. Bevat 28 studies over thema’s in het Johannes-evangelie.

F.W. Grosheide, Het Heilig Evangelie volgens Johannes (2 delen). Amsterdam: H.A. van Bottenburg, 1950.

Ger de Koning, Johannes, Zie-Serie 4. Uitgeverij Daniël, 2016, 1e druk. Pagina's: 372. Te lezen op Kingcomments.com. Download pdf van Oudesporen.nl. E-book ePub-formaat. E-book Mobi-formaat. Productinfo over de papieren versie.

Norbert Lieth, 9 Wondertekenen in het Johannes-evangelie. Middernachtsroep, 2011. Pagina's: 154. De wondertekenen in het Johannes-evangelie duiden profetisch de heilsgeschiedenis aan.

Johannes Jacobus van Oosterzee, Het Johannes-evangelie; een viertal apologetische voorlezingen. Kemink, 1867. Pagina's: 229. E-book van Google Books.

G. Steenhoff, Proeve van eene letterlijk getrouwe vertaling van het evangelie naar Johannes; met ophelderende aanteekeningen. Oudewater, F.H. Kroon, 1845. De schrijver was predikant te Oudewater. E-book van Google Books.

H.C. Voorhoeve, De Heer der heerlijkheid; beschouwing over het evangelie naar Johannes. Den Haag, J.N. Voorhoeve, 1937. Pagina's: 330.

Engels

Craig L. Blomberg, The Historical Reliability of John's Gospel: Issues & Commentary. IVP Academic, 2011. Omvang: 346 blz.

Lezingen

D. Steenhuis, De profetie uit het Johannesevangelie (2004-2006). Vijfentwintig lezingen.

Bronnen

In dit artikel is, onder toestemming, in augustus 2010 tekst gebruikt uit: H. Moll, Wat zegt Gods Woord over …? Deel 3. Oostburg: Uitgeverij Pieters, z.j.

Inleiding tot het evangelie in de TELOS-vertaling van het Nieuwe Testament.

A New and Concise Bible Dictionary (George Morris, 1899) s.v. 'John, the Gospel by'. Tekst van dit lemma is vertaald en verwerkt op deze pagina of in subpagina's van deze pagina.