Rechtvaardigen

Uit Christipedia

Rechtvaardigen is rechtvaardig spreken, rechtvaardig verklaren. God kan een zondaar rechtvaardigen, d.i. verklaren dat een zondaar rechtvaardig is. Hij doet dat wanneer de zondige mens gelooft in zijn Zoon Jezus Christus.

Rechtvaardigen, rechtvaardiging is in het algemeen een persoon of een zaak recht maken door het woord, iemand zijn recht geven, een oordeel vellen waardoor

  • de onschuldige voor onschuldig verklaard wordt
  • of de schuldige ter wille van een tussenbeide komende bemiddeling, van schuld en straf wordt vrijgesproken en dus een genadige beslissing ontvangt.

Tegendeel

De tegenstelling, het tegendeel van rechtvaardigen, is veroordelen, verdoemen, (het kwade) vergelden.
De 25:1 Wanneer er tussen lieden twist zal zijn, en zij tot het gerecht zullen toetreden, dat zij hen richten, zo zullen zij den rechtvaardige rechtvaardig spreken, en den onrechtvaardige verdoemen. (SV)
1Kon 8:32 Hoor Gij dan in den hemel, en doe, en richt Uw knechten, veroordelende den ongerechtige, gevende zijn weg op zijn hoofd, en rechtvaardigende den gerechtige, gevende hem naar zijn gerechtigheid. (SV)
2Kr 6:23 Hoor Gij dan uit den hemel, en doe, en richt Uw knechten, vergeldende den goddeloze, gevende zijn weg op zijn hoofd, en rechtvaardigende den rechtvaardige, gevende hem naar zijn gerechtigheid. (SV)
Spr 17:15 Wie den goddeloze rechtvaardigt, en den rechtvaardige verdoemt, zijn den HEERE een gruwel, ja, die beiden. (SV)
Mt 12:37 Want op grond van uw woorden zult u gerechtvaardigd en op grond van uw woorden zult u veroordeeld worden. (TELOS)
Ro 8:33  Wie zal beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen van God? God is het die rechtvaardigt; Ro 8:34  wie is het die veroordeelt? Christus Jezus is het die gestorven is, ja nog meer, die opgewekt is, die ook aan Gods rechterhand is, die ook voor ons bidt. (Telos)
2Co 5:18  En alles is uit God, die ons met Zichzelf heeft verzoend door Christus en ons de bediening van de verzoening heeft gegeven, 2Co 5:19  namelijk dat God in Christus de wereld met Zichzelf verzoenend was, terwijl Hij hun overtredingen hun niet toerekende en in ons het woord van de verzoening legde. 2Co 5:21  Hem die geen zonde gekend heeft, heeft Hij voor ons tot zonde gemaakt, opdat wij zouden worden gerechtigheid van God in Hem. (Telos)

Heilsverwante uitdrukkingen

Uitdrukkingen van verwante heilsbetekenis zijn: "niet geoordeeld worden" (Joh. 3: 18), "niet in het oordeel komen" (Joh. 5: 24), "schuldbrief uitwissen, uit de weg ruimen" (Col. 2: 13), "vergeving van zonden ontvangen" (Hand. 10 :43), "behouden worden" (Hand. 4:12), "schuld kwijt schelden" (Matt. 18 : 27).

Rechtvaardig verklaren

Het is een algemeen spraakgebruik der Schrift in het Oude en Nieuwe Testament, dat het Hebreeuwse werkwoord tsadaq en het Griekse werkwoord dikaioo niet rechtvaardig maken, maar rechtvaardig verklaren betekent, hetgeen tegenover de leer van de Rooms-Katholieke Kerk en andere theorieën goed moet worden vastgehouden (vgl. Gen. 44:16. Exod. 23:7. Ezech. 16:51. Matt. 11:19; 12 : 37. Luk. 7:29; 10:29. Jak. 2:21).
Ge 44:15  En Jozef zeide tot hen: Wat daad is dit, die gij gedaan hebt? Weet gij niet, dat zulk een man als ik [dat] zekerlijk waarnemen zoude? Ge 44:16  Toen zeide Juda: Wat zullen wij tot mijn heer zeggen, wat zullen wij spreken, en wat zullen wij ons rechtvaardigen? God heeft de ongerechtigheid uwer knechten gevonden; zie, wij zijn mijns heren slaven, zo wij, als hij, in wiens hand de beker gevonden is. Ge 44:17  Maar hij zeide: Het zij verre van mij zulks te doen! de man, in wiens hand de beker gevonden is, die zal mijn slaaf zijn; doch trekt gijlieden op in vrede tot uw vader. (SV)
Ex 23:7 Zijt verre van valse zaken; en den onschuldige en gerechtige zult gij niet doden; want Ik zal den goddeloze niet rechtvaardigen. (SV)
Eze 16:51  Samaria ook heeft naar de helft uwer zonden niet gezondigd; en gij hebt uw gruwelen meer dan zij vermenigvuldigd, en hebt uw zusters gerechtvaardigd door al uw gruwelen, die gij gedaan hebt. (SV)
Mt 11:19  De Zoon des mensen is gekomen en heeft gegeten en gedronken, en zij zeggen: Zie, een mens die een gulzigaard en wijndrinker is, een vriend van tollenaars en zondaars. En de wijsheid is gerechtvaardigd door haar werken. (Telos)
Mt 12:37 Want op grond van uw woorden zult u gerechtvaardigd en op grond van uw woorden zult u veroordeeld worden. (TELOS)
Lu 7:28  Want Ik zeg u: onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is niemand groter profeet dan Johannes; maar de geringste in het koninkrijk van God is groter dan hij. Lu 7:29  (En al het volk dat dit hoorde en de tollenaars rechtvaardigden God, daar zij waren gedoopt met de doop van Johannes; Lu 7:30  de farizeeen en de wetgeleerden echter hebben de raad van God voor zichzelf terzijde gesteld, daar zij niet door hem waren gedoopt.) (Telos)
Lu 10:29  Hij wilde zichzelf echter rechtvaardigen en zei tot Jezus: En wie is mijn naaste? (Telos)
Jak 2:20  Maar wilt u weten, nietig mens, dat het geloof zonder de werken werkeloos is?  Jak 2:21  Is onze vader Abraham niet op grond van werken gerechtvaardigd, toen hij zijn zoon Izaak op het altaar geofferd had? (Telos)
Het onderscheid tussen het Oude en Nieuwe Testament openbaart zich hierin, dat in het Oude Testament de rechtvaardiging, als er van menselijke gerichten sprake is, alleen aan degenen ten deel valt, die in waarheid onschuldig zijn, gelijk het dan ook in Jes. 5: 23 heet: „wee degenen, die de goddeloze rechtvaardig spreken" (vgl. Deut. 25:1. 2 Sam. 15:4. Ps. 82:3) , daar toen de nieuwe weg tot verzoening met God nog niet geopend was (Ps. 143:2. Job 9: 2, 3).
Ps 143:2  En ga niet in het gericht met Uw knecht; want niemand, die leeft, zal voor Uw aangezicht rechtvaardig zijn. (SV)
Job 9:2  Waarlijk, ik weet, dat het zo is; want hoe zou de mens rechtvaardig zijn bij God? Job 9:3  Zo Hij lust heeft, om met hem te twisten, niet een uit duizend zal hij Hem beantwoorden. (SV)
In het Nieuwe Testament daarentegen en voornamelijk in de brieven van Paulus, komt het rechtvaardigen voor God in de zin voor, dat om de aangebrachte verzoening in Christus tus ook de goddeloze, wanner hij boetvaardig en gelovig is, voor God rechtvaardig verklaard wordt.
Ro 4:5  Maar hem die niet werkt, maar gelooft in Hem die de Goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot gerechtigheid; (Telos)
Ro 3:23  Want allen hebben gezondigd en komen te kort aan de heerlijkheid van God,  Ro 3:24  en worden om niet gerechtvaardigd door zijn genade, door de verlossing die in Christus Jezus is. (Telos)

Rechtvaardig maken

Het rechtvaardig maken wordt tegenover de verwerping en toerekening der zonde geplaatst (Rom. 8: 33, 34. 2 Kor. 5: 19, 20).
2Co 5:18  En alles is uit God, die ons met Zichzelf heeft verzoend door Christus en ons de bediening van de verzoening heeft gegeven, 2Co 5:19  namelijk dat God in Christus de wereld met Zichzelf verzoenend was, terwijl Hij hun overtredingen hun niet toerekende en in ons het woord van de verzoening legde. 2Co 5:21  Hem die geen zonde gekend heeft, heeft Hij voor ons tot zonde gemaakt, opdat wij zouden worden gerechtigheid van God in Hem. (Telos)
Het berust op de toerekening van de verdienste van Christus (Rom. 4: 1-8. Gal. 2 : 16, 17, 21).
Ro 4:5  Maar hem die niet werkt, maar gelooft in Hem die de Goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot gerechtigheid;  Ro 4:6  zoals ook David de mens gelukkig noemt wie God gerechtigheid toerekent, zonder werken: Ro 4:7  ‘Gelukkig zij van wie de wetteloosheden vergeven en van wie de zonden bedekt zijn. Ro 4:8  Gelukkig de man van wie de Heer de zonde geenszins toerekent’. (Telos)
Ga 2:15  Wij, van nature Joden en geen zondaars uit de volken,  Ga 2:16  die echter weten dat een mens niet gerechtvaardigd wordt op grond van werken van de wet, maar alleen door het geloof in Jezus Christus, ook wij hebben in Christus Jezus geloofd, opdat wij gerechtvaardigd zouden worden op grond van geloof in Christus en niet op grond van werken van de wet, want op grond van werken van de wet zal geen vlees gerechtvaardigd worden. Ga 2:17  Maar als wij, terwijl wij trachten in Christus gerechtvaardigd te worden, ook zelf zijn gebleken zondaars te zijn, is dan Christus een dienaar van de zonde? Volstrekt niet! Ga 2:18  Want als ik wat ik heb afgebroken, weer opbouw, dan betoon ik mijzelf een overtreder. (..) Ga 2:21  Ik stel de genade van God niet terzijde; want als de gerechtigheid door de wet is, dan is Christus zonder reden gestorven. (Telos)

Rechtvaardigen door mensen

De ene mens kan de andere mens rechtvaardigen. Hij kan ook zichzelf rechtvaardigen.
Ge 44:16 Toen zeide Juda: Wat zullen wij tot mijn heer zeggen, wat zullen wij spreken, en wat zullen wij ons rechtvaardigen? God heeft de ongerechtigheid uwer knechten gevonden; zie, wij zijn mijns heren slaven, zo wij, als hij, in wiens hand de beker gevonden is. (SV)
Spr 17:15 Wie den goddeloze rechtvaardigt, en den rechtvaardige verdoemt, zijn den HEERE een gruwel, ja, die beiden. (SV)

Rechtvaardigen door God

Ook God kan rechtvaardigen. Hij is de hoogste Rechter, die nimmer een verkeerd vonnis velt; zijn rechtspraak is feilloos.
Ex 23:7 Zijt verre van valse zaken; en den onschuldige en gerechtige zult gij niet doden; want Ik zal den goddeloze niet rechtvaardigen. (SV)
1Kon 8:32 Hoor Gij dan in den hemel, en doe, en richt Uw knechten, veroordelende den ongerechtige, gevende zijn weg op zijn hoofd, en rechtvaardigende den gerechtige, gevende hem naar zijn gerechtigheid. (SV)
Lu 18:13  De tollenaar echter bleef op een afstand staan en wilde zelfs zijn ogen niet opheffen naar de hemel, maar sloeg zich op de borst en zei: O God, wees mij, de zondaar, genadig!  Lu 18:14  Ik zeg u: deze ging gerechtvaardigd terug naar zijn huis, in tegenstelling met de ander; want ieder die zichzelf verhoogt, zal worden vernederd, maar wie zichzelf vernedert, zal worden verhoogd. (Telos)
Dankzij het verlossingswerk van onze Heiland Jezus Christus kan God een goddeloze rechtvaardigen, uiteraard niet op grond van diens werken, maar op grond van diens geloof in God en in de Heer Jezus.
Ro 4:5 Maar hem die niet werkt, maar gelooft in Hem die de Goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot gerechtigheid; (TELOS)

Gronden van rechtvaardiging

Wij zijn gerechtvaardigd op twee gronden:

  • een grond buiten ons: het bloed (Rom. 5:9), de dood (Rom. 5:10) van Christus
  • een grond binnenin ons: geloof of de uiting (belijdenis) daarvan

Vrijgesproken kan iemand worden op grond van een procedurefout; of wegens een tekort aan bewijs; of omdat de straf is gedragen, de boete is betaald.

Door Jezus' bloed

Wij zijn gerechtvaardigd door Jezus' bloed, gestort om ons met God te verzoenen.
Ro 5:9 Veel meer dan zullen wij, nu wij gerechtvaardigd zijn door zijn bloed, door Hem behouden worden van de toorn. (TELOS)

Op grond van geloof in Jezus

God rechtvaardigt een zondaar op grond van diens geloof in Jezus Christus. De apostel Paulus verkondigde de rechtvaardiging uit geloof in de synagoge te Perge.
Hnd 13:38 U zij dan bekend, mannen broeders, dat door Deze u vergeving van zonden wordt verkondigd Hnd 13:39 en dat van alles waarvan u niet kon worden gerechtvaardigd in de wet van Mozes, in Deze ieder die gelooft, gerechtvaardigd wordt. (TELOS)

Op grond van je woorden

De mensen zullen gerechtvaardigd worden op grond van hun woorden.
Mt 12:37 Want op grond van uw woorden zult u gerechtvaardigd en op grond van uw woorden zult u veroordeeld worden. (TELOS)
Paulus brengt geloof en woorden samen in dit vers:
Ro 10:10 Want met het hart gelooft men tot gerechtigheid en met de mond belijdt men tot behoudenis. (TELOS)

Jezus onze gerechtigheid

Deze rechtvaardigmaking is meer dan een verklaring van onschuld is, het is er ook een van rechtvaardigheid. Het is de gerechtigheid van Christus die de gelovige wordt toegerekend of althans die wij aan Hem te danken hebben.
Hnd 13:38 U zij dan bekend, mannen broeders, dat door Deze u vergeving van zonden wordt verkondigd Hnd 13:39 en dat van alles waarvan u niet kon worden gerechtvaardigd in de wet van Mozes, in Deze [= Jezus] ieder die gelooft, gerechtvaardigd wordt. (TELOS)
1Co 1:30 Uit Hem toch bent u in Christus Jezus, die ons geworden is: wijsheid van Godswege, gerechtigheid, heiliging en verlossing; (TELOS)

Gevolg

Het gevolg van de rechtvaardigmaking van een zondaar door God is dat de gerechtvaardigde in een andere verhouding tot God komt te staan. God is niet langer de Rechter die hem moet veroordelen. De gerechtvaardigde mens heeft vrede met God. Hij zal door de Heer Jezus behouden worden van de toorn, die een heilig God over de zondaars en de ongerechtigheden van mensen zal openbaren.

Geen toorn.
Ro 1:18 Want toorn van God wordt van de hemel geopenbaard over alle goddeloosheid en ongerechtigheid van mensen die de waarheid in ongerechtigheid bezitten; (TELOS)
Ro 5:9 Veel meer dan zullen wij, nu wij gerechtvaardigd zijn door zijn bloed, door Hem behouden worden van de toorn. (TELOS)
Vrede.
Ro 5:1 Wij dan, gerechtvaardigd op grond van geloof, hebben vrede met God door onze Heer Jezus Christus, Ro 5:2 door Wie wij ook de toegang verkregen hebben <door het geloof> tot deze genade waarin wij staan ... (Telos)
Heerlijkheid van God. Bovendien mag hij, die gerechtvaardigd is, hopen op de heerlijkheid van God waaraan hij deel zal krijgen (Rom. 5:2).
Ro 5:1 Wij dan, gerechtvaardigd op grond van geloof, hebben vrede met God door onze Heer Jezus Christus, Ro 5:2 door Wie wij ook de toegang verkregen hebben <door het geloof> tot deze genade waarin wij staan, en wij roemen in de hoop op de heerlijkheid van God. (Telos)

Geen zondaar. Voor God is de gerechtvaardigde, de 'goede' ondanks de mogelijkheid om te zondigen en de zondige geneigdheid van het vlees, niet langer een zondaar.

Ro 5:7 Want ternauwernood zal iemand voor een rechtvaardige sterven; immers, voor de goede heeft misschien iemand nog wel de moed te sterven. Ro 5:8 Maar God bevestigt zijn liefde tot ons hierin, dat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren. Ro 5:9 Veel meer dan zullen wij, nu wij gerechtvaardigd zijn door zijn bloed, door Hem behouden worden van de toorn.(TELOS)

Paulus beleed wel de voornaamste van de zondaars te zijn.

1Ti 1:15 Het woord is betrouwbaar en alle aanneming waard, dat Christus Jezus in de wereld is gekomen om zondaars te behouden, van wie ik de voornaamste ben. (TELOS)

"De voornaamste ben", niet "de voornaamste was", want, hoewel Paulus door God gerechtvaardigd was, had hij een diep besef van de zondige toestand vóór zijn bekering en de zondige geneigdheid van het vlees ook na zin bekering (Rom. 7).

Evangelie

Rechtvaardigmaking is een belangrijk onderdeel van de goede boodschap. Het is "het centrale facet van de evangeliediamant"[1]. Het evangelie behelst echter meer, zoals het kindschap van God, de inwoning en leiding door de Heilige Geest en een hemelse erfenis.

Judaïsme

Het Judaisme is een richting in de christenheid die meent dat, om voor God rechtvaardig te zijn, een mens zèlf rechtvaardige daden moet doen en zich daarbij ook aan voorschriften zoals de besnijdenis, de sabbat en/of spijswetten moet houden. In de Galatenbrief keert Paulus zich tegen deze Judaïstische leer.

Gebeurtenis

De rechtvaardigmaking door God is geen levenslang gebeuren, maar een gebeurtenis zoals een verklaring van de rechter(s) in het gerechtshof een gebeurtenis is. Een predikant merkte op: "Ik heb talloze gelovigen over rechtvaardigmaking horen spreken alsof God bezig is ons rechtvaardig te maken. Zij gaan daarbij voorbij aan de cruciale visie van rechtvaardigmaking als een verklaring van het gerechtshof."[2]

De praktische heiligmaking, onze vorming naar het voorbeeld van Christus, is wel een levenslang gebeuren.

Kerkgeschiedenis

Maarten Luther (1483-1546) herontdekte het belang van rechtvaardiging op grond van geloof, niet op grond van werken die de wet van Mozes voorschreef. De hervormer Johannes Calvijn (1509-1564) benadrukte dat “rechtvaardigmaking het voornaamste scharnier is waarom religie draait”[3]. De theoloog Johann Heinrich Alsted (1588-1638) schreef: “Van het artikel over de rechtvaardigmaking wordt gezegd dat de kerk met dit artikel staat of valt”[4].

Zie ook

Bron

H. Zeller, Bijbelsch Woordenboek voor het Christelijke volk. Tweede deel K - Z. ('s Gravenhage: M.J. Visser, 1872) s.v. Regtvaardigen, regtvaardiging. De tekst van dit lemma is op 13 dec. 2021 onder wijziging verwerkt.

Voetnoten

  1. Wes Bredenhof, in: De kerk en de rechtvaardigmaking, www.eeninwaarheid.info, 17 feb. 2018.
  2. Wes Bredenhof, De kerk en de rechtvaardigmaking, www.eeninwaarheid.info, 17 feb. 2018. 
  3. Institutie 3.11.1. Aangehaald door Wes Bredenhof in zijn artikel, zie andere voetnoot.
  4. Bron: Theologia Scholastica Didacta. Aangehaald door Wes Bredenhof in zijn artikel, zie andere voetnoot.