Terechtwijzen

Terechtwijzen, is, naar de samenstelling van Terecht en Wijzen, iemand naar de rechte plaats of in de juiste richting wijzen, wijzen waar men wezen of in welke richting men gaan moet.

Van het werkwoord terechtwijzen is afgeleid het naamwoord terechtwijzing.

De eigenlijke betekenis van het werkwoord, iemand de juiste fysieke plaats of richting wijzen, komt voor in deze zin uit 1844: "Voor een vreemdeling was het een eigenaardig genoegen langzamerhand de drommen toehoorders te zien plaats nemen, die door hiertoe aangestelde vrouwen werden teregtgewezen".

Het woord heeft vooral een figuurlijke betekenis:

a.  Op het gebied van kennis, studie enz. betekent het veelal hetzelfde als: op de hoogte brengen, inlichtingen geven aan. Voorbeeldzin: "... Lord John Russell, komt om onze instellingen, onze merkwaardige mannen, in één woord, om Holland te zien … Gun hem een uur onderhoud en wijs hem zoo teregt dat hij over onze natie en onzen toestand gunstige indrukken moge nemen,"

Uiteraard wordt het woord vaak gebezigd als iemand ”op de verkeerden weg is, dwaalt”, de rechte kennis of het juiste inzicht niet bezit; terechtwijzen wordt dan zoveel als: iemands onjuistheden of vergissingen verbeteren. "Zijn voorgangers op een waardige wijze aanvullen, terechtwijzen." "U verliet hem met een gevoel van ontmoediging. Op uw eigen terrein, waar u meende goed thuis te zijn, heeft hij u terechtgewezen".

b.  Op zedelijk terrein wordt het woord vrijwel altijd gebezigd als iemand ”op de verkeerden weg is, dwaalt”, verkeerd handelt; terechtwijzen wordt dan zoveel als: iemand op zijn fouten wijzen en hem zeggen hoe hij moet handelen, iemand vermanen. Voorbeeldzin: "Zij dachten aan niets dan aan hun rijkdom, en fier en koninklijk wijst Jezus Christus hen nu te recht".

Paulus wekte in een brief de heiligen te Kolosse op elkaar terecht te wijzen.

Col 3:16  Laat het woord van Christus rijkelijk in u wonen, terwijl u in alle wijsheid elkaar leert en terechtwijst met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen en in de genade zingt in uw harten voor God. (Telos)

Wanneer iemand dankzij een terechtwijzing op de juiste plaats komt, dan wordt hij terechtgebracht.

Ga 6:1  Broeders, zelfs als iemand door een overtreding overvallen wordt, brengt u die geestelijk bent zo iemand terecht in een geest van zachtmoedigheid, ziende op uzelf, opdat ook u niet in verzoeking komt. (Telos)

Doel van terechtwijzing

Het doel van terechtwijzen is iemand de juiste richting doen kiezen, het verkeerde pad doen verlaten en op juiste weg doen gaan, op de juiste plaats doen komen. Bij de discipelen van de Heer Jezus gaat het om het streven naar volmaaktheid, het worden als hun Meester en als hun Vader in de hemel.

Col 1:28  Hem verkondigen wij, terwijl wij iedere mens terechtwijzen en iedere mens leren in alle wijsheid, om iedere mens volmaakt te stellen in Christus. (Telos)

Voorwaarden

Van belang is dat de terechtwijzende een goede gezindheid (Rom. 15:14; 1 Cor. 4:14) heeft en met kennis (Rom. 15:14) en in wijsheid spreekt (Col. 1:28; 3:16).

Rom 15:14 Maar, mijn broeders, ook ikzelf ben van u overtuigd, dat u ook zelf vol goedheid bent, vervuld met alle kennis, in staat ook elkaar terecht te wijzen. (Telos)

In dit ver worden twee voorwaarden om terecht te wijzen genoemd: goedheid en kennis. Goedheid wil zeggen: goede gezindheid, elkaar aannemend. Kennis is bijvoorbeeld de kennis van het heil, inclusief de vrijheid, in Christus. “Wij, die sterk zijn,…” (Rom 15:1) wijst daarop. Een goede gezindheid is vereist een geestelijke (tegenover vleselijke) gesteldheid en houdt 'een geest van zachtmoedigheid' in.

Ga 6:1  Broeders, zelfs als iemand door een overtreding overvallen wordt, brengt u die geestelijk bent zo iemand terecht in een geest van zachtmoedigheid, ziende op uzelf, opdat ook u niet in verzoeking komt. (Telos)

Een goede gezindheid was er bij Paulus. De apostel toonde in zijn terechtwijzen een grote betrokkenheid en bewogenheid:

Hnd 20:31  Daarom waakt, en herinnert u dat ik drie jaar, nacht en dag, niet heb opgehouden ieder met tranen terecht te wijzen. (Telos)

Hij had liefde voor de gelovigen.

1Co 4:14  Ik schrijf deze dingen niet om u te beschamen, maar om u terecht te wijzen als mijn geliefde kinderen. (Telos)

Hij zag een gelovige die onjuist gedrag vertoonde als een broer.

2Th 3:15 beschouwt hem echter niet als een vijand, maar wijst hem terecht als een broeder. (Telos)

Hij zag op zichzelf als iemand die wezenlijk niet beter is en eveneens fouten heeft gemaakt of gedwaald heeft.

Ga 6:1  Broeders, zelfs als iemand door een overtreding overvallen wordt, brengt u die geestelijk bent zo iemand terecht in een geest van zachtmoedigheid, ziende op uzelf, opdat ook u niet in verzoeking komt. (Telos)

Leren en terechtwijzen

Leren en terechtwijzen gaan vaak samen. Iemand die terechtgewezen wordt, moet weten waarom deze weg, die richting of gene plaats de juiste is. Zonder kennis, zonder inzicht, kan iemand makkelijk dezelfde vergissing begaan, in dezelfde fout vallen. En iemand die terechtwijst moet die kennis hebben en overdragen.

Rom 15:14 Maar, mijn broeders, ook ikzelf ben van u overtuigd, dat u ook zelf vol goedheid bent, vervuld met alle kennis, in staat ook elkaar terecht te wijzen. (Telos)

Col 1:28  Hem verkondigen wij, terwijl wij iedere mens terechtwijzen en iedere mens leren in alle wijsheid, om iedere mens volmaakt te stellen in Christus. (Telos)

Paulus wekte in een brief de heiligen te Kolosse op elkaar te leren en terecht te wijzen.

Col 3:16  Laat het woord van Christus rijkelijk in u wonen, terwijl u in alle wijsheid elkaar leert en terechtwijst met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen en in de genade zingt in uw harten voor God. (Telos)

Dat leren en terechtwijzen dient 'in alle wijsheid' te gebeuren, om bijvoorbeeld ontmoediging bij de terechtgewezene te voorkomen. 'In alle wijsheid' kan trouwens ook met het voorgane zijn verbonden, zodat we moeten lezen: 'rijkelijk in u wonen in alle wijsheid, terwijl u elkaar leert en terechtwijst'. Elkaar' duidt aan dat men dat wederkerig doet. Terechtwijzen kan ook met een lied. Dat vereist dat we zulke liederen hebben, die ons de juiste weg en richting wijzen.

Bron

Woordenboek der Nederlandsche Taal ('s-Gravenhage en Leiden: Martinus Nijhoff & A.W. Sijthoff, 1902), s.v. Terechtwijzen. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 13 maart 2020.