Vaccinatie

Vaccinatie is de inenting met een vaccin, een (medisch) preparaat waarmee wordt ingeënt ter bescherming tegen een ziekteverwekker en daarmee tegen voorkoming van de desbetreffende ziekte.

Het Canadese leger vaccineerde in 1914 soldaten tegen vlektyfus.

In Nederland worden kinderen ingeënt tegen bof, difterie, difterie, kinkhoest, mazelen, polio, rode hond, tetanus.

Woord. Vaccineren is afgeleid van het Latijnse woord vacca = koe. Vaccinia = koepokken. Het doormaken van koepokken geeft een mens bescherming tegen pokken. Tegen de pokken kon men zich beschermen door besmetting met koepokken. Vandaar de naam vaccin voor een medisch preparaat ter bescherming tegen ziekte.

Nut

Een vaccin tegen een ziekte is een middel om de ziekte te voorkomen, d.w.z. de kans te verkleinen dat men ziek wordt of ernstig ziek wordt. Neem bijvoorbeeld de ziekten mazelen, pokken en polio.

Mazelen. Onderstaand een overzicht dat laat zien hoeveel mensen in een land gevaccineerd zijn tegen mazelen. Hoe hoger de vaccinatiegraad, hoe lager het aantal doden (zie tweede overzicht).

Vaccinatiegraad tegen mazelen (2010)

Doden door de mazelen in 2012, per miljoen personen. Bron van de gegevens: Wereldgezondheidsorganisatie.

██ 0-0

██ 1-8

██ 9-26

██ 27-38

██ 39-73

██ 74-850

Pokken was een uiterst besmettelijke en levensbedreigende virusziekte die de mensheid duizenden jaren heeft geplaagd. Naar schatting zijn er in het 18e-eeuwse Europa 400.000 mensen door de pokken gestorven, en werd een derde van de patiënten door de pokken blind. Deze ziekte is mede dankzij vaccinatie verdwenen in de tweede helft van de jaren zeventig van de 20e eeuw. Dit was alleen mogelijk doordat:

1. er een effectief vaccin bestaat;
2. er geen symptoomloze dragers van de ziekte zijn en
3. er geen dierlijk reservoir bestaat van de ziekteverwekker.

Polio, ook genoemd kinderverlamming, komt in de westerse wereld niet meer voor. In 1988 startte de Wereldgezondheidsorganisatie een campagne om polio volledig uit te roeien. Sindsdien is wereldwijd het aantal gevallen met meer dan 99% gedaald: van 350.000 gevallen in 1988 naar enkele honderden gevallen in recente jaren. De Wereldgezondheidsorganisatie verklaarde Amerika poliovrij in 1994 en Europa in 2002. Het komt nog hier en daar voor. Vaak staan (oorlogs)conflicten en religieuze of praktische bezwaren het toepassen van het vaccinatieprogramma in de weg.

Bijwerkingen

Vaccins kunnen evenals medicijnen bijwerkingen hebben. Zie Vaccin.

Vaccinatiegraad, ziekte-uitbraak en groepsimmuniteit

Norm. In Nederland geldt een vaccinatiegraad van 95% als een veilige ondergrens tegen de uitbraak van een ziekte waarvoor een vaccin bestaat. Deze graad zorgt voor een goede groepsbescherming. In steden en dorpen in Nederland waar de vaccinatiegraad laag is, is er meer kans op de uitbraak van een ziekte waartegen anders door inenting beschermd is. Wanneer in een klas van 20 kinderen één kind niet ingeënt is en een besmettelijke ziekte krijgt (die door inenting voorkomen had kunnen worden), terwijl de andere (19) kinderen ingeënt zijn, dan kan de ziekte zich in de klas niet verspreiden. De vaccinatiegraad is 95%. Wanneer in een klas van 20 kinderen twee kinderen niet ingeënt zijn, dan is de vaccinatiegraad 90% en is er meer kans op verspreiding en dat dus beide ongeënte kinderen ziek worden. Baby's tot 14 maanden lopen het grootste risico.

Meerdere plaatsen in Nederland hebben een vaccinatiegraad lager dan 95%. In Neder-Betuwe bijvoorbeeld is 51,3% van de bevolking ingeënt tegen besmettelijke ziektes, in Urk 54,3%, in Edam/Volendam 81,7% (stand juli 2019), in Bergen 83%, in Castricum 90%.

Ziekte-uitbraken. In sommige laaggevaccineerde gemeenten zijn uitbraken geweest, zoals mazelen, kinkhoest en in de jaren '70 polio. In 2008 was een mazelenuitbraak in de regio's Den Haag en Utrecht; de uitbraak begon een Haagse antroposofische vrije school. In 2013 was er in streken waar relatief veel reformatorische christenen wonen een mazelenepidemie.

Niet-inenters

In sommige plaatsen, als bijvoorbeeld Neder-Betuwe, Urk en Edam/Volendam, spelen vooral godsdienstige redenen een rol. In andere plaatsen, zoals Bergen en Castricum in de provincie Noord-Holland, zijn andere overtuigingen beslissend. Daar wonen veel anti-vaxxers en 'kritische prikkers', die hun kinderen niet laten als zij het vaccin niet vertrouwen.

Ongeveer een vijfde van de niet-inenters is van reformatorische huize (2013). Reformatorische christenen vormen evenwel niet één massief blok tegen kindervaccinatie. Op het stuk van vaccinatie bestaat verschil van mening. De allerlaagste vaccinatiegraad van Nederland is te vinden in plaatsen als Kesteren en Opheusden, in de gemeente Neder-Betuwe.

Eén andere grote groep van Nederlanders die zichzelf of hun kinderen niet laten vaccineren zijn antroposofen (2013). Antroposofen zijn eenstemmiger in hun afwijzing van inentingen dan reformatorische christenen. Zij denken dat een evenwichtig voedingspatroon voldoende weerstand biedt tegen een kinderziekte als mazelen. Een gebeurlijke besmetting is goed voor de lichamelijke en mentale ontwikkeling. "Het klinkt misschien hard, maar een kind mag best leren een beetje te vechten", aldus een antroposofe. De antroposofen maken evenwel onderscheid tussen 'gevaarlijke ziekten', zoals kinkhoest en polio, en 'minder gevaarlijke ziekten', zoals mazelen. Tegen ernstige ziekten laten antroposofen zich doorgaans wel vaccineren.

In 2016 stelde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vast dat in Nederland steeds minder ouders kunnen kinderen laten vaccineren.

Bezwaren tegen vaccinatie

Godsdienstige bezwaren. Sommige christenen hebben godsdienstige bezwaren tegen vaccinatie. God bestuurt ons leven, inclusief gezondheid en ziekte. Het is goed om ziekte, wanneer God die in ons leven zendt of toelaat, te bestrijden, al of niet met medicijnen om de pijn te verlichten of de kwaal terug te dringen. Door inenting loopt men echter op Gods handelen, op de weg die God met ons wil gaan, vooruit en dat is niet goed. In reformatorische geloofsgemeenschap zijn relatief veel kinderen die thuis zijn en niet naar een kinderdagverblijf gaan. Ze zijn thuis, omdat moeder (veel) thuis is en/of iemand uit de familie of vriendenkring of buren oppast.

'Geen keuzevrijheid'. Sommige mensen hebben bezwaar tegen toediening van meerdere vaccins tegelijk, in cocktails, tegen meerdere ziekten. Zij ervaren dit als een inperking van hun keuzevrijheid.

'Onnatuurlijk'. Sommige mensen hebben niet-godsdienstige bezwaren. Zij hebben bijvoorbeeld bezwaren op grond van een antroposofische levensbeschouwing. Op zogenaamde 'Vrije scholen', scholen op anthroposofische grondslag, zitten relatief veel ongevaccineerde kinderen. Volgens deze tegenstanders hoeft men ziekte niet met kunstmatige of chemische middelen buiten de deur te houden. Ziekte heeft ook gunstige gevolgen, zoals de versterking van ons afweersysteem. De kans op een ziekte is klein en de kans op een ernstig gevolg is klein.

'Chemische troep'. Sommige mensen zijn bang dat vaccins schadelijke chemische stoffen bevatten, zoals kwik, koelvloeistof of formaldehyde. Is die vrees gegrond? In kindervaccins zit geen kwik. Sommige griepvaccins bevatten weliswaar een verbinding met kwik, maar die is niet schadelijk. In vaccins zit geen koelvloeistof. Er zit een stof in die verwant is met een stof die lijkt op koelvloeistof; die stof in vaccins is geen koelvloeistof en is niet schadelijk.

Formaldehyde is een giftige stof. Ze zit in geringe hoeveelheid in spinazie, appel, abrikoos, banaan. Ons lichaam maakt dagelijks een klein beetje formaldehyde aan en breekt de stof ook zelf weer af. Vaccins bevatten formaldehyde, maar in zó'n kleine hoeveelheid, dat er geen schadelijke werking is.

'Veel bijwerkingen'. Er zouden veel bijwerkingen zijn en (mede) daarom wordt van vaccinatie afgezien. Antwoord: er zijn bijwerkingen als bijvoorbeeld koorts, pijnlijke prikplekken of hoofdpijn. Ook ernstige bijwerkingen komen voor, deze zijn echter uiterst zeldzaam. De gewone bijwerkingen zijn minder erg dan de ziektes waartegen ingeënt wordt.

'Vaccinaties veroorzaken autisme'. In 1998 wees de arts Andrew Wakefield in een artikel in een beroemd medisch tijdschrift op een oorzakelijk verband tussen kindervaccinatie en autisme. Dat artikel werd echter later ingetrokken, omdat het oorzakelijk verband niet was aangetoond. Desondanks laten sommige ouders, vanwege dat beweerde verband, hun kind niet inenten. In 2019 bevestigde een groot Deens onderzoek dat er geen verband is tussen autisme en het vaccin tegen bof, mazelen en rode hond. De Nederlandse Vereniging voor Autisme neemt niet aan dat er een verband is tussen kindervaccinatie en autisme.

'Kinderen minder gezond'. In 2016 werd gepubliceerd over een onderzoek dat bewezen zou hebben dat gevaccineerde kinderen ongezonder zijn dan niet-gevaccineerde kinderen. Dit onderzoek bleek echter om meerdere redenen onbetrouwbaar. In 2011 stelde een Duits onderzoek onder bijna 18.000 kinderen vast dat er geen verband tussen vaccinatiestatus en allergieën was. In 2019 bevestigde een groot Deens onderzoek dat er geen verband is tussen autisme en het vaccin tegen bof, mazelen en rode hond. Er zijn geen aanwijzingen dat ongevaccineerde kinderen gezonder zijn dan kinderen die wel gevaccineerd zijn.

'Werking vaccin niet aangetoond'. Sommige mensen zien van vaccinatie af omdat zij twijfelen aan de werkzaamheid van het vaccin. Toen de vaccinatie tegen mazelen begon ging er in de Verenigde Staten al bijna niemand meer dood aan de ziekte. Wie zegt dat het vaccin geholpen heeft? Antwoord: Het klopt dat er toen al bijna niemand meer dood ging aan de ziekte. Dit kwam door de betere gezondheidszorg. Maar toen de vaccinatiecampagne begonnen was, begon het aantal gevallen van mazelen wel sterk te dalen.

'Vaccinatie voorkomt ziekte niet'. Iemand kan ingeënt zijn tegen bof, mazelen en rode hond en die ziekten desondanks krijgen. Wat voor nut heeft vaccinatie dan nog? Het antwoord is dat vaccinatie niet bij iederéén het gewenste effect heeft. Echter, een gevaccineerde die toch ziek wordt, wordt minder ziek dan een niet-gevaccineerde. Vergelijk: er lopen twee mensen in de regen, een van hen heeft een paraplu die hem beschermt tegen de regen, de ander niet. Degene met de een paraplu wordt minder nat dan degene zonder een paraplu.

Maatregelen

Maatregelen waarvoor door voorstanders van vaccinatie gepleit kunnen worden:

1. Voorlichting aan en gesprek met ouders die hun kind niet laten vaccineren
2. Kinderopvangcentra mogen ongevaccineerde kinderen weigeren als de vaccinatiegraad daardoor onder de 95% komt.
3. Kinderopvangcentra mogen ongevaccineerde kinderen weigeren.
4. Wettelijke vaccinatieplicht

Vaccinatieplicht

Een wettelijke vaccinatieplicht raakt de integriteit van een mens en kan sommigen in gewetensnood brengen.

Bronnen

Onder andere:

Tv-uitzending van Een Vandaag, van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO), 19 juli 2019. URL: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/eenvandaag-19-07-2019/

Pokken, nl.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 31 juli 2020.

Polio, nl.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 31 juli 2020.

Zie ook

Vaccin | Griep